با توجه به موقعیت جغرافیایی منطقه چهارلنگ بختیاری بخصوص ایل محترم میوند و زلکی که تا قبل از انقلاب اسلامی تنها راه ارتباطی راه مالرو بوده کلیه مسائل تاریخی سیاسی دلاورمردان آن مرز و بوم در سینه ها محفوظ مانده و تنها بخش کوچکی از دلاور مردی های آنان بصورت جسته و گریخته با کلی اشتباه در معرفی کردن آنان در کتاب ها به چاپ رسیده است. که می توان به چند نمونه از جمله علی مردان خان محمود صالح چهارلنگ در دوران نادرشاه افشار و کریم خان زند ، علی مرادخان (علیمرادی) از تیره لیروکی زلکی در دوران نادرشاه ، محمد تقی خان کیان ارثی در دوران قاجار،علی مردان خان (شیر علی مردون) در دوران پهلوی اول(رضاشاه)، میرزا مهدی خان بساک، ابدال خان محمود صالح، خواجه تیمور و خواجه عباس خان موگویی(موگهی) ،عباس خان و مهراب خان و یحیی خان و کاظم خان میوند، علیقلی خان و علی محمد خان ،اصلان خان ، سام خان، مریدخان هاشم خان و مومن خان زلکی و...، اشاره کرد.
عبدالعلی خسروی (میرقائد ) در کتاب خود در انتظار سپیده دمان می نویسد: در جنگ ایران با روسیه تزاری مرحوم علیقلی خان نقش اساسی داشتند منتهی خوانین هفت لنگ با اعزام سالار مسعود فرزند مرحوم سردار ظفر نقش این نبرد و علیقلی خان فاتح را کمرنگ کردند.( در انتظار سپیده دمان ، ص 448). همچنین سرکوبی جعفر قلی خان چرمهینی و رضا جودانی که علی محمد خان زلکی همراه با سردار جنگ و سردار ظفر بوده است.
از همتیاران عزیز تقاضامندم در صورتی که کتاب ،مقاله ،سند و... به فارسی و یا زبان های دیگر دارند معرفی و یا از هر طریقی که بتوان در شناساندن ایل جلیل بختیاری بخصوص چهارلنگ بختیاری مساعدت نمایند با سپاس .
قلمرو چهار و هفت
رودخانه پر آب کارون که از قلمرو لرستان می گذرد و به دشت خوزستان می ریزد نقش مهمی در ایجاد مرزهای سنتی منطقه دارد به جز رودخانه دز، رودخانه صیمره(*) (صد مره) در تقسیمات جغرافیایی و تقسیم قلمرو ایلات محل نقش دارد.
رود صیمره در دامنه های شمالی کبیر کوه جریان دارد و دو سر شاخه ی اصلی آن «قره سو» و « گاماسیاب» می باشند. قره سو از شمال به کرمانشاه سر چشمه می گیرد و گاماسیاب از به هم پیوستن نهرهای اطراف ملایر و نهاوند رود صیمره را بوجود می آورد. این رودخانه پس از پیوستن شاخه های فرعی به آن در خوزستان با نام «کرخه» به خلیج فارس می ریزد.
رودخانه دز شاخه اصلی و پر آب کارون، به خاطر گذشتن از کنار شهر دزفول به رود دز شهرت یافته است، سرچشمه اولیه آنرا دو رودخانه تشکیل می دهد، شاخه لرستان شمالی از کوههای سیلاخور در حدود بروجرد آغاز و پس از پیوستن شاخه مارپوره الیگودرز در قلمرو چهارلنگ بختیاری به سمت جنوب جاری می شود.([1]) در حدود قلعه دز رودخانه زلقی (زلکی) که شاخه سوم پر آب رودخانه است و از کوه های بختیاری سرچمشمه می گیرد بدان پیوسته و از آن پس رود «دز» نامیده می شود و به سمت دزفول جریان می یابد، بستر رودخانه مذکور از دورود تا دزفول همه جا، طلایه های قلمرو بزرگ بختیاری و لر کوچک لرستان را تشکیل می دهند. سر شاخه سوم ان رود زلکی می باشد خود طلایه دو قلمرو «چهارلنگ» و «هفت لنگ» را تشکیل می دهد. کمی جنوبی تر از رودخانه زلکی، شاخه بازفت کارون بدان می ریزد. سر چشمه این رودخانه کوهرنگ بختیاری است.([2])
در سال 1208ه.ق. 1793 و 1794م. که طالش بدست آقا محمدخان قاجار فتح شد اقدام به فتح قلعه پناه آباد نمود. در منزل تخت طاوس، چراغعلی خان که از رؤسای امیر بختیاری بود با عبدالرحیم خان شیرازی و برخی از جوانان بختیاری با حراست پل و ساختن سنگر مأمور داشت. سلیمان خان و مصطفی خان را با ده هزار کس بر سر قلعه پناه آباد فرستاد. در نیمه راه با قراولان ابراهیم خلیل خان بازخوردند بعضی را کشته و برخی را اسیر نموده مابقی به قلعه گریختند. فراریان را دنبال نمودند و در آن سنگر که چراغعلی خان بختیاری بود آمدند. در این جنگ مدم بختیاری خدمات فراوانی نمودند
در سال 1229 ه.ق. که خوانین خراسان از دست فتحعلی شاه به تنگ آمده بودند به دستور شاه ایران اسمعیل خان دامغانی و دوبرادرش ذوالفقار خان و مطلب خان با لشکر و نظام سمنانی و امان ...خان افشارسرتیپ پیاده بختیاری با سواره خواجه وند و عبدالملکی روز دوازدهم ربیع الاول به طرف خراسان رهسپار شدند. سواره خواجه وند و عبذالملکی وجنگجویان بختیاری چون شیران نخجیر یافته بر آنان تاختند و در پایان خراسانیان راه فرار را در پیش گرفتند و جماعت بختیاذی تا نواحی خبوشان بر آنها تاخته و تعدادی از آنها را کشتن. در این جنگ مردم بختیاری کمال مردانگی را به ظهور رسانیدند. یک سال بعد یعنی در سال 1230یک بار دیگر خوانین خراسان به رهبری اسحق خان قرایی طغیان کرده که از طرف دولت جهت دفع آنان به قلعه خبوشان لشکرکشی کرد ،جنگجویان پیاده بختیاری در این جنگ شرکت داشتند آنجا را محاصره و فتح نمودندد
1- سردار اسعد علیقلی خان ،تاریخ بختاری ، انتشارات چاپ ، ص 407
2- روضه الصفا ،ج9 ،صص531 – 533
در سال 1200ه.ق.1786 م که ابتدای سلطنت آقا محمدخان قاجار بود، وارد اصفهان شد و باقرخان خراسکانی را به حکومت اصفهان مفتخر کرد. در مدت دو ماه در عراق توقف داشت مالیات شش ماه با پنج هزارتومان به خزانه شاهی پرداخت شد. خانوارهای افشاریه و ایلات اتراک و زند و هزاره و مافی و چاردولی را به مازندران کوچاند، سپس به کرمانشاه و گلپایگان رفت. آقا محمدخان که قصد تسخیر فارس را داشت پس از آن که از اجتماع احمدخان افغان در گلپایگان با خبر شد، دفع آنان را لازم شمرده و از اصفهان به عراق و ولایت بخیتاری عازم شد. رؤسای بختیاری به دستیاری ایل خود و گروهی از مردم گلپایگان و فراهان رأیت خودسری برافراشت و از اطاعت پادشاه قاجار سر باز زدند، و در روستای عسکران به مقابله برخاستند. آقامحمدخان که خود نیز در این جنگ شرکت نموده، و از آنجائیکه سپاه قاجار به مراتب از سپاه بختیاری قوی تر بود تاب مقاومت نیاوردند و عقب نشینی کردند. جعفر قلی خان و علی خان افشار سنگر آنها را محاصره نمودند. پس از زد و خورد و کشته شدن جمعی از دو طرف ابدال خان و جمعی دیگر از سران بختیاری گرفتار شدند و به حکم آقا محمدخان قاجار ابدال خان را گردن زدند گروهی از بختیاریها که سردار خود را گرفتار و در بند دیدند جنگ و خونریزی را بیهوده دانسته و بواسطه نامه و پیام از در آشتی در آمده و شاه قاجار از تقصیرات آنان گذشت(1)
گارثویت ،جن راف ، تاریخ سیاسی و،اجتماعی بختیاری ،ترجمه مهراب امیری تهران نشر سهند 1373 ، چاپ اول ، ،صص196 – 195
در سال 1240ه.1824 و 1825م. فتحعلی شاه قاجار با لشکر بسیار زیادی راه اصفهان را در پیش گرفت. تا آن کسان که با زیر دستان و رعایا طریق جور ستم برده اند به سزای اعمال خود برساند زیرا از علمای اصفهان نیز نوشته هایی چند در مورد تجاوز و طغیان اهل و عشیره حاجی هاشم خان به دست شاه رسیده بود. فتحعلی شاه پس از ورود به اصفهان حاجی هاشم خان را دستگیر و از هر دو چشم نابینا کرد و دستور داد امین الدوله در تأدیب حاجی هاشم خان مسامحت کرده و اگر بخواهد از محل خود ساقط نشود بایستی پنجاه هزار تومان به خزانه دولت واریز کند.
محمدعلی میرزا متخلص به دولتشاه با حکم پادشاه قاجار مأمور شد تا به خوزستان و لرستان بختیاری سر و سامان بدهد. لذا اواخر پائیز به طرف طوایف بختیاری حرکت کرد. میرزا اسدخان بختیاری که در شجاعت و شهامت سرآمد همه بود و دور و نزدیک از هیبت شمشیرش برخود می لرزیدند و ترک و تاجیک به امید بخشش کمر بندگی به او بسته بودند و از آنجائیکه با شیر مبارزه کرد و شیر را کشته، به شیرکش معروف بود. با پشتیبانی مردم بختیاری که از او اطاعت می کردند روز به روز بر شوکت و عزت خود می افزود و در کوهسار بختیاری قلعه برزگی ساخت و از هیچ پادشاهی فرمانبرداری نمی کرد و از امر پادشاهان ایران سرپیچی می کردند.
بازدید دیروز : 8
کل بازدید : 275757
کل یاداشته ها : 89
